Stephansdom
In het centrum van Wenen ligt de belangrijkste middeleeuwse kerk van Oostenrijk, de Stephansdom. Dankzij de bijna 137 meter hoge zuidelijke toren is de dom al van ver zichtbaar. De karakteristieke daken zijn een bekend oriëntatiepunt. Verschillende kleuren geglazuurde dakpannen vormen patronen.
Volgens velen is de Stephansdom het meest beeldbepalende monument van het centrum. De kerk is geliefd bij zowel Weners als Oostenrijkers ver buiten de hoofdstad. Nadat de Stephansdom in 1945 zwaar beschadigd raakt door bombardementen stroomt er geld uit het gehele land binnen voor de restauratie.
Stephansdom Wenen
Al ruim 800 jaar staat er op de locatie van de huidige Stephansdom een kerk. De oostelijke delen van het eerste Romaanse bouwwerk zijn in 1147 gewijd. De voltooiing van het schip en het westwerk heeft rond 1160 plaatsgevonden. Het bouwwerk is vervangen door een laat-romaanse versie waarvan de bouw rond 1235 aanvangt. Deze kerk overleeft de brand van 1258 niet. Het tussen circa 1235 en 1263 gebouwde westwerk is echter niet verwoest. Het is voorzien van gotische bovenbouw. De romaanse benedenverdiepingen van de Heidetürme (Heidentorens) en de Riesentor (het grote portaal op de middenas met zijn dertiende-eeuwse sculpturen) zijn duidelijk te onderscheiden van de gotische delen. De naam Heidentürme verwijst naar een ouder niet Christelijk heiligdom dat zich ooit op dezelfde plek heeft bevonden. Aan de zuidelijke zijde, vlak achter de westelijke façade, bevindt zich de Singertor. Boven de deur zijn taferelen uit het leven van Paulus in reliëf uitgebeeld. Vroeger was dit de toegang voor de mannelijke bezoekers.
De Stephansdom bestaat uit in verschillende stijlen gebouwde onderdelen. De gotische stijl domineert, maar er zijn bijvoorbeeld ook barokke bijgebouwen, zoals de Onderste Sacristie. Tussen 1303 en 1340 is het driebeukige Albertinische koor gebouwd (gesticht door Albrecht III). Dit kolossale gotische koor bestaat uit drie even hoge koorschepen die eindigen in een veelhoekige apsis. Vanaf 1359 is in opdracht van hertog Rudolf IV het gotische langhuis gebouwd en zijn de zijschepen verbreed. Met de overwelving van de drie schepen is pas in 1446 begonnen.
De zuidertoren is tussen 1380 en 1390 opgericht tot de tweede verdieping. De voltooiing vindt pas plaats rond 1433. De bijna 137 meter lange toren is de hoogste toren van de Stephansdom. Vanuit deze toren kunt u genieten van een schitterend uitzicht. De spits (Steffl) is kenmerkend voor de overgang van de gotiek naar de renaissance.
De werkzaamheden aan de noordelijke toren, de Adlerturm, starten in 1467. Aanvankelijk is voorgenomen deze toren enkele meters hoger te bouwen dan de zuidelijke pendant. In 1511 wordt de bouw stilgezet. De helm in renaissancestijl dateert uit 1579. De klok die erin hangt, de Pummerin, is gemaakt van buitgemaakte Turkse kanonnen na het tweede Turkse beleg (1683). De noordelijke toren is met een lift uitgerust.
Pilgrams Preekstoel van Anton Pilgram
De zogenaamde Pilgrams Preekstoel van Anton Pilgram dateert uit 1514-1515. Anton Pilgram is in 1511 door de stad Wenen tot dombouwmeester benoemd. Vier relatief grote hoofden vormen een opvallend aspect van zijn verfijnde gotische preekstoel. Zij stellen portretten van de kerkvaders Gregorius, Ambrosius, Hiëronymus en Augustinus voor. De schildpadden en hagedissen op de leuning zijn symbolen van het kwade. Onder de trap heeft Anton Pilgram zichzelf weergegeven; hij steekt zijn hoofd uit een raampje. De drager van de oude orgelvoet (aan de noordelijke vieringspijler) bevat ook zijn zelfportret. Op dit beeldhouwwerk uit 1413 houdt hij een winkelhaak en een passer in zijn handen. De zelfportretten getuigen van de veranderende positie van de kunstenaar; de anonieme ambachtmannen uit de middeleeuwen konden tijdens de renaissance uitgroeien tot gevierde persoonlijkheden met sterstatus. De zelfportretten geven dus uiting aan de verbeterde status van de kunstenaar en het zelfbewustzijn dat daarmee gepaard gaat. Ze behoren tot de eerste exemplaren in hun soort buiten Italië.
In het noordkoor, links van het hoofdaltaar, staat het Wiener-Neustädter Altar. Dit vleugelaltaar uit 1447 is een geschenk van Frederik III. Op het middengedeelte is de ‘Kroning van Maria’ geschilderd. De beschilderde zijpanelen zijn uitgerust met afbeeldingen van 72 heiligen. Wanneer de altaarpanelen open staan zijn oudere houten taferelen, uit het begin van de vijftiende eeuw, te zien. Ze hebben de levens van Maria en Christus als onderwerp. Links van het Wiener-Neustädter Altar staat de tombe voor Rudolf IV en zijn echtgenoot Katharina van Bohemen uit circa 1378. Beide figuren zijn liggend afgebeeld op hun graf. Aangezien de gebeeldhouwde voorstelling van de echtgenoten boven ooghoogte liggen zijn ze nauwelijks zichtbaar. Rudolf IV liet het gewelf erboven aanleggen voor de leden van het Habsburgse huis.
Het indrukwekkendste renaissancewerk is de rood marmeren praalgraftombe van keizer Frederik III. Het bevindt zich in de zuidelijke koorkapel (rechts van het hoofdaltaar). In 1467 is Niclas Gerhaert van Leyden gevraagd het graf voor Frederik III vorm te geven. Deze gevierde beeldhouwer is op dat moment al bejaard. Zijn model is klaar voordat hij in 1473 sterft. Zijn zoon voltooit het praalgraf in 1513. Op het deksel is de keizer liggend weergegeven. De bezoeker kan de bovenkant van het graf niet zien, maar drie rijkelijk versierde zijkanten wel.
Aan de derde rechter vieringpijler van het langschip bevindt zich de zogenaamde Dienstboten-Madonna uit circa 1320-1325. De elegante stijl waarin dit Maria met Kind beeld is uitgevoerd is typerend voor de hofkunst. Deze beeldengroep oogt opvallend teder en liefelijk, zeker voor die tijd. Eveneens interessant is een gotische Man van Smarten, genaamd Onze-Lieve-Heer met kiespijn uit circa 1420 (rechts van de Singertor). In de Tirnakapel, de kruiskapel links van de ingang, staat het praalgraf van prins Eugenius van Savoye uit 1754.
Aan de noordwand van de voormalige Babenbergse heersersgalerij zijn restanten van fresco’s te zien uit circa 1290. Tot de afgebeelde onderwerpen behoren het Hemelse Jeruzalem en Christus in een Mandorla. Het oostelijke middenvenster van het koor is uitgerust met een vooral in blauw en purpertinten uitgevoerde schildering van De Kruisiging uit circa 1340. Op het hoogaltaar van Tobias Pock staat het martelaarsschap van de Heilige Stefanus afgebeeld, de beschermheilige van de Stephansdom. De beelden uit 1647 zijn van Johann Jakob Pock.
Het is mogelijk een rondleiding met gids te volgen in de Stephansdom. Zo kunnen gedeelten van de kerk bezichtigd worden die anders niet toegankelijk zijn. Daartoe behoren de wegens stank in 1780 gesloten gangen en grafkamers van de catacomben. Hier zijn ondermeer de urnen met de ingewanden van overleden Habsburgers ondergebracht en de gebeenten van vijftien vroege Habsburgers.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |