Weense gotiek
De gotiek deed rond 1250 zijn intrede in het gebied dat nu Oostenrijk heet en bleef tot circa 1600 de belangrijkste stijl. De overgang van de romaanse stijl naar de gotiek vond plaats toen de Boheemse koning Przemysl Ottokar II aan de macht kwam. Hij had Oostenrijk veroverd in 1251 en sneuvelde in 1278 tijdens de strijd tegen de koning van het Duitse Rijk, Rudolf I van Habsburg. Oostenrijk werd aan het Habsburgse gebied toegevoegd en zo startte de 640 jaar durende heerschappij van de Habsburgers.
Rudolf I benoemde in 1282 zijn zoon Albrecht tot hertog van Oostenrijk. De Habsburgers achtten hun eigen belangen duidelijk van grotere betekenis dan die van Wenen. Dit uitte zich in de beknotting van de privileges van de rijksstad en het verlies van haar zelfstandigheid (Reichsfreiheit). Een Weense opstand tegen de nieuwe machthebbers werd in 1288 neergeslagen. De geschiedenis van Wenen was vanaf 1278 tot 1918 verweven met opeenvolgende generaties Habsburgers. Hertog Albrecht II verleende de Weners bijvoorbeeld stadsrechten in 1340. Een belangrijke uitbreiding van de Stephansdom en de stichting van de Weense universiteit in 1365 vonden plaats door toedoen van hertog Rudolf IV (1358-1365, bijgenaamd de Stichter). Niet alle Habsburgers waren de stad gunstig gezind. Sommige waren voortdurende in strijd met het stadsbestuur.
Koning Rudolf I, glasschildering uit circa 1390, afkomstig uit het koor van de Stephansdom, Historisches Museum der Stadt Wien
De onder de Babenbergers ingezette bloeiperiode bleef intact tot in de vijftiende eeuw. De welvaart uitte zich in het stadsbeeld. Door latere bouwactiviteiten is overigens weinig overgebleven van het middeleeuwse Wenen. In de late middeleeuwen was de stad uitgerust met opmerkelijk veel kerken, kapelletjes en schitterende representatieve bouwwerken. Zelfs burgers lieten luxueuze stadspaleizen bouwen. De burgerlijke architectuur in en rondom Wenen nam een vlucht in de veertiende en de vijftiende eeuw. Dit was ondermeer te danken aan de verwereldlijking die tijdens de gotiek zijn intrede deed. Ook in de beeldende kunst en toegepaste vormgeving gingen burgerlijke opdrachten een groter rol spelen.
Gezicht op Wenen Schottenstift (schottenmeister1470)
In het begin van de vijftiende eeuw was er sprake van hoog oplopende politieke en sociale spanningen. Tot de dieptepunten uit de eerste helft van de vijftiende eeuw behoort de dood op de brandstapel van ongeveer 200 Joden (1420) en opheffing van de Joodse wijk. In de jaren veertig van de vijftiende eeuw werd de strijd tussen burgers en landsheren steeds feller. Dit mondde uit in de executie van burgemeester Wolfgang Holzer.
In 1438 werd Albrecht V tot Roomse keizer gekroond en na hem het merendeel van de Habsburgse vorsten. Wenen werd daardoor de wereldlijke kern van het Heilige Roomse Rijk. Tot de uitzonderingen op deze situatie behoort de bezetting in 1485 door Matthias Corvinus van Hongarije en de daaropvolgende jaren waarin deze koning vanuit Wenen regeerde. In 1469 wist Friedrich III (1440-1493) Wenen tot bisdom te verheffen. De positie van keizerstad en bisdom kon geen halt brengen aan de teruglopende economie.
Waar zijn de middeleeuwen te beleven?
Stephansdom
Het bekendste Weense bouwwerk uit de Middeleeuwen is de indrukwekkende Stephansdom. Deze kathedraal heeft zijn Romaanse façade behouden. Het merendeel van de dom is herbouwd in gotische stijl. In het interieur zijn veel kunstwerken uit de middeleeuwen te bewonderen, waaronder werk van Anton Pilgram. Deze bouwmeester en beeldhouwer is één van de weinige in Wenen werkzame middeleeuwse kunstenaars waarvan de naam en het werk behouden is.
Westertoren Ruprechtskirche; circa 1130-1170 Wenen
Overige kerken
De Ruprechtskirche, hoogstwaarschijnlijk de oudste kerk van Wenen, is uitgerust met een romaans schip en klokkentoren en een gotisch koor en zijbeuk. De Michaelerkirche is laat-Romaans. De Maria am Gestade, de Burgkapelle en de Augustinerkirche zijn mooie voorbeelden van gotische kerken.
Middeleeuwse kunstcollecties
Het Dom-und Diözesanmuseum herbergt een interessante collectie religieuze kunst, waarvan een groot deel uit de middeleeuwen stamt. In de omringende kloostergebouwen van de in 1177 gestichte Schottenkirche is een mooie verzameling middeleeuwse kunst te bewonderen met als hoogtepunt het bekende Schottenretabel uit 1475. De Schatkamer van de Deutschordenskirche heeft een bezoekwaardige collectie middeleeuwse objecten en gotische schilderijen.
Schönlaterngasse
In de Schönlaterngasse staan enkele huizen van middeleeuwse oorsprong, waaronder het Basiliskenhaus op nummer 7. De slang op de gevel dateert uit 1740. Het zou verwijzen naar een exemplaar dat in 1212 in een bron nabij het huis zou zijn ontdekt.
Het Altaar van Verdun & het klooster van Klosterneuburg
In het enorme klooster van Klosterneuburg, dertien kilometer ten noorden van Wenen, is het altaar van Verdun te bezichtigen. Dit grafaltaar behoort tot de mooiste middeleeuwse meesterwerken in de omgeving van Wenen. Het bestaat uit 51 panelen van verguld koper en emailwerk. De uitvoerende kunstenaar, Nikolaus van Verdun, voltooide het werk in 1181. Het is alleen te zien tijdens een rondleiding en het altaar bevindt zich achter een glasplaat.
Klosterneuburg is in 1136 gewijd en in de achttiende eeuw uitgebreid in opdracht van keizer Karel VI. Hij is van plan geweest het klooster even groot te maken als het Escorial (Madrid), maar na zijn dood in 1740 zijn de werkzaamheden gestaakt.
| Oudste geschiedenis van Wenen |  |
| De vroege middeleeuwen naar de Romaanse periode in Wenen |  |
| Weense gotiek |  |
| renaissance in Wenen |  |
| Wenen in de zeventiende eeuw |  |
| Heldenzeitalter |  |
| Wenen in de negentiende eeuw | |